رسانه‌ها نقش مهمی در تعریف و معرفی تکنولوژی به جامعه دارند؛ چرا که اکثر رسانه‌های نو اعم از رادیو، تلویزیون و… محصول تکنولوژی بشر هستند. در اساس تکنولوژی در محافل گوناگون تعاریف متعددی دارد؛ تعریف صحیح آن به‌طور کلی، استفادۀ عملی از دانش و مهارت برای ساختن ابزار، ماشین، ساختمان، وسیلۀ نقلیه و سایر وسایل مورد نیاز دیگر است که معادل واژۀ «فناوری» در زبان فارسی است؛ اما این واژه، یعنی تکنولوژی، تعاریف دیگری نیز دارد که بحث پیرامون آن در این مقال نمی‌گنجد. آنچه در این مطلب مد نظر است، تعریف عام‌تر و «رسانه‌ای»تر یا حتی می‌توان گفت «ژانرمحور»تر این واژه است که خود رسانه آن را برای خود برگزیده و به اصطلاح در جامعه رایج شده است. در این مطلب سعی بر آن خواهد بود که به برنامه‌های تصویری‌ای پرداخته شود که محوریت آن‌ها معرفی، بحث و بررسی جدیدترین اخبار در حوزۀ «تکنولوژی» است اما این «تکنولوژی» با معنی اصیل خود واژه تفاوت‌هایی دارد. شاید امروزه به صورت عامیانه منظور از «تکنولوژی» موضوعاتی از قبیل آخرین تحولات محصولات صنایع کامپیوتری، تلفن همراه، تبلت و دیگر لوازم مشابه و مرتبط با این حوزه باشد و همان‌طور که ملاحظه خواهد شد، این موارد بخش کوچکی از دامنۀ تعاریف واژۀ تکنولوژی را به خود اختصاص می‌دهند. در بیشتر برنامه‌های امروزی که عنوان ژانر تکنولوژی را یدک می‌کشند، از تکنولوژی ساخت توربین بخار صحبت نمی‌شود، نانولوله‌های کربنی در این بین جایی ندارند و معمولاً بحث‌ها فراتر از معرفی و نقد محصولات برندها فراتر نمی‌رود. هدف از این نوشتار ارائۀ توضیحاتی کاربردی پیرامون یک محصول مورد استفاده یا مورد انتظار با زبانی ساده برای همۀ مردم است. وقتی صحبت از تکنولوژی می‌شود، به‌طور پیش‌فرض اذهان به سمت این قبیل موضوعات متمایل می‌شوند، اما در این میان برنامه‌ها یا مستندهایی دربارۀ شاخه‌های دیگر حوزۀ تکنولوژی هم وجود دارند. این برنامه‌ها یا در شبکه‌های تلویزیونی به نمایش درآمده‌اند یا در شبکۀ یوتوب توسط یوتوبرهای بنام این حوزه تهیه و تولید می‌شوند.

نخستین تصویرها در باب نمایش تکنولوژی به احتمال زیاد با تبلیغات تلویزیونی آغاز شدند و پس از آن کم‌کم برنامه‌هایی روی آنتن رفتند که به‌صورت ویژه به موضوع تکنولوژی پرداختند. در قرن پیشین پرداختن به این مبحث در برنامه‌های تلویزیونی، در عین نادر بودن، سابقۀ قابل توجهی داشته است. با ورود به قرن بیست‌ویکم و پیشرفت تصاعدی تکنولوژی در عرصۀ صنایع رایانه‌ای، شاهد رویدادهای رسانه‌ای پرمخاطبی از این جنس بودیم و هم‌چنان هستیم؛ برای مثال رویدادهای سالانه و گاه‌به‌گاه کمپانی‌های بزرگی نظیر اپل و سامسونگ برای معرفی جدیدترین محصولات و ارائۀ آخرین به‌روزرسانی‌ها از دستاوردهای تازۀ خود، نمونه‌هایی مهم از رویدادهای رسانه‌ای در حوزۀ تکنولوژی هستند. شاید یکی از به‌یادماندنی‌ترین این تصاویر نیز زمانی بود که استیو جابز برای نخستین‌بار از آیفون رونمایی کرد.‌

در ادامه سعی خواهد شد بخشی از مطرح‌ترین برنامه‌های خارجی در این حوزه معرفی و توضیح مختصری در رابطه با فرمت اجرایی هر یک ارائه گردد:

۱. گجت‌شو (The Gadget Show)

گجت‌شو، یک برنامۀ بریتانیایی مطرح در این حوزه با قدمتی بیست ساله است. این برنامه از سال ۲۰۰۴ آغاز به پخش کرده و با فراز و فرود و تغییر فرمت‌های فراوان، پخش آن هم‌چنان ادامه دارد. این برنامه از شبکۀ ۵ بریتانیا پخش می‌شود و توسط اورتیس دیلی (Ortis Deley) و گزارشگری جورجی بارات (Georgie Barrat) و جان بنتلی (Jon Bentley) اجرا می‌شود. در حال حاضر ۳۷ سری از این برنامه به روی آنتن رفته و هم‌چنین کانالی نیز در شبکۀ یوتوب با همین عنوان دارد.

در این برنامه از آخرین «گجت»ها رونمایی می‌شود و این محصولات مورد بررسی قرار می‌گیرند. «گجت» به وسایل و تجهیزات کوچک و تازه‌اختراعی نظیر ساعت هوشمند، آیپاد و… گفته می‌شود که در آن‌ها از جدیدترین فناوری‌ها به‌کار رفته باشد. همچنین این برنامه، آخرین اخبار حوزۀ تکنولوژی را با هدف انتقال بینشی صحیح از این محصولات به مخاطب مصرف‌کننده ارائه می‌کند.

۲. شگفتی‌های مدرن (Modern Marvels)

شگفتی‌های مدرن یا مدرن مارولز، یک مجموعۀ تلویزیونی آمریکایی است که پخش آن از سال ۱۹۹۲ با عنوان «ماشین زمان» آغاز شد و از سال ۱۹۹۵ با عنوان کنونی از شبکۀ هیستوری ادامه یافت. این برنامه، نخستین و طولانی‌ترین برنامۀ شبکۀ هیستوری است که تاکنون ۲۱ فصل از آن تولید شده و پخش آن همچنان ادامه دارد.

تمرکز مدرن مارولز بر چگونگی تأثیر فناوری‌ها و استفاده از آن‌ها در جامعۀ مدرن است. این برنامه بیش از ۶۵۰ اپیزود یک ساعته با موضوعاتی در حوزۀ علم، فناوری، الکترونیک، مکانیک، مهندسی، معماری، صنعت، تولید و کشاورزی را ارائه کرده و در هر قسمت برای تناسب برنامه با فرمت شبکه معمولاً تاریخچه و چگونگی تولید چندین آیتم مرتبط را مورد بحث قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، در اپیزودی تاریخچۀ شکل‌گیری شکلات‌های امروزی را نمایش می‌دهد یا پس از نمایش چگونگی کارکرد دوش حمام، دربارۀ تاریخچۀ آن بحث می‌کند.

این برنامه، یک اسپین‌آف با عنوان «فجایع مهندسی» (Engineering Disasters) نیز دارد.

۳. دنیای فردا (Tomorrow’s World)

دنیای فردا، یک مجموعۀ تلویزیونی بریتانیایی دربارۀ تحولات معاصر در حوزۀ علم و فناوری بود که پخش آن در سال ۱۹۶۵ از شبکۀ BBC1 آغاز شد و تا سال ۲۰۰۳ ادامه یافت. این برنامه، با ۳۸ سال سابقۀ پخش، یکی از قدیمی‌ترین و باسابقه‌ترین برنامه‌های این حوزه محسوب می‌شود. این برنامه معمولاً به صورت زنده پخش می‌شد و در نتیجه، مخاطبان شاهد شکست گاه‌وبی‌گاه چالش‌های فناورانه در آن بودند. برای مثال، در حین نمایش نوع جدیدی از جک ماشین که برای راه‌اندازی به نیروی بسیار کمتری نیاز داشت، جک از هم پاشید.

در بسیاری از موارد، در این برنامه نخستین فرصت دیدن فناوری‌های کلیدی‌ای که متعاقباً رایج شدند، ارائه شد؛ فناوری‌هایی نظیر دستگاه تنفس (۱۹۶۷)، کامپیوتر خانگی (۱۹۶۷)، قلم نوری و صفحه نمایش لمسی (۱۹۶۷)، چمن مصنوعی (۱۹۶۸)، دستگاه خودپرداز (۱۹۶۹)، ماشین‌حساب جیبی (۱۹۷۱)، ساعت دیجیتال (۱۹۷۲)، تله‌تکست (۱۹۷۴)، تلفن همراه (۱۹۷۹)، لوح فشرده و پخش‌کنندۀ آن (۱۹۸۱)، کم‌رکوردر (دوربین فیلمبرداری) (۱۹۸۱)، بارکدخوان (۱۹۸۳)، جاروبرقی رباتیک (۱۹۹۶)، رادیوتراپی هدفمند حین عمل سرطان سینه (۲۰۰۰). شاید بهترین مورد این برنامه که در تاریخ ثبت شد، معرفی لوح فشرده در سال ۱۹۸۱ باشد؛ زمانی که مجری برنامه، کیران پرندیویل (Kieran Prendiville)، با خراشیدن سطح سی‌دی گروه موسیقی Bee Gees با یک سنگ، تخریب ناپذیری فرضی دیسک را نشان داد.

در آغاز سال ۲۰۰۷، بی‌بی‌سی اعلام کرد که نام تجاری Tomorrow’s World در گزارش‌های خبری علمی و فناوری تلویزیون، رادیو و سرویس‌های اینترنتی بی‌بی‌سی، استفاده خواهد شد. نام دنیای فردا در همان سال به عنوان بخشی از پوشش خبری بی‌بی‌سی در بخش صبحگاهی آن به قاب تلویزیون بازگشت.

در سال ۲۰۱۸، ساینس چنل (Science Channel) نسخۀ جدیدی از برنامه را با عنوان دنیای فردا امروز (Tomorrow’s World Today) روی آنتن برد. این برنامه نیز در حوزۀ فناوری، ایده‌های نو و مفاهیم جهانی مرتبط پیرامون آن می‌پردازد.

۴. مارکز براونلی (Marques Brownlee)

مارکز براونلی یا MKBHD، یوتوبر آمریکایی مطرح در حوزۀ تکنولوژی لوازم برقی و الکترونیکی نظیر تلفن همراه، سیستم کامپیوتری، خودروهای هوشمند و… است که در شبکۀ یوتوب در کانالی با همین عنوان فعالیت می‌کند. ویک گاندوترا (Vic Gundotra)، معاون ارشد سابق گوگل، او را «بهترین تولیدکنندۀ محتوای حال حاضر در زمینۀ تکنولوژی» نامیده است.

براونلی در سال ۲۰۰۸ به این شبکه پیوست و از سال ۲۰۰۹، زمانی که در مقطع دبیرستان بود، بارگذاری ویدیوهای بررسی محصولات مرتبط در این حوزه را آغاز کرد. کم‌کم بررسی‌های او در مورد این محصولات مورد توجه قرار گرفت و توسط وبسایت‌های دیگر حمایت شد. از مهم‌ترین ویدیوهای او که به اوج گرفتنش در این حوزه کمک کرد می‌توان به ویدیویی اشاره کرد که در آن روی گوشی تلفن همراه LG G Flex با استفاده از یک چاقو خراش می‌انداخت و این محصول را از این منظر آزمایش می‌کرد. دیگر ویدیوی مهم او در آن بازه، مصاحبه با دنیس وودساید (Dennis Woodside)، مدیرعامل کمپانی موتورلا بود.

او تاکنون مصاحبه‌های متعددی با افراد سرشناسی از جمله، بیل گیتس، ویل اسمیت، کوبی برایانت، کریگ فدریگی (معاون ارشد مهندسی نرم‌افزار اپل) و… انجام داده که محوریت موضوع این مصاحبه‌ها تکنولوژی بوده است. بیشتر ویدیوهای او در محیط استودیویی خودش که مجهز به جدیدترین محصولات فناوری به خصوص در حوزۀ تلفن‌های همراه است، ضبط می‌شوند. کانال اصلی او تا به امروز بیش از ۱۸ میلیون عضو داشته و علاوه بر این کانال، براونلی چندین کانال فرعی دیگر نیز دارد.

براونلی در حاضر به‌عنوان مطرح‌ترین چهرۀ حوزۀ تکنولوژی شناخته می‌شود. او همچنین پادکستی با عنوان Waveform نیز دارد که در آن با افراد مهم این حوزه گفت‌وگو کرده است.

علاوه بر براونلی، یوتوبرهای دیگری نیز وجود دارند که در حوزۀ تکنولوژی فعالیت می‌کنند، فرمت اجرایی برنامه‌اشن مشابه براونلی است و مخاطبان خود را به همراه دارند که از این میان می‌توان Austin Evans، iJustine و Jonathan Morrison را نام برد.

۵. این هفته در تکنولوژی (This Week in Tech)

این هفته در تکنولوژی، نام یک پادکست هفتگی است که بر میزگرد، مناظرات و بررسی‌هایی پیرامون اخبار فناوری‌های روز به‌ویژه صنایع الکترونیکی و اینترنتی تمرکز دارد و توسط لئو لاپورت (Leo Laporte) و بسیاری دیگر از کارمندان سابق TechTV اجرا می‌شود. TechTV نیز یک شبکۀ کابلی و ماهواره‌ای ۲۴ ساعتۀ مستقر در سانفرانسیسکو بود که اخبار و برنامه‌های مربوط به رایانه، فناوری و اینترنت را ارائه می‌کرد. این شبکه در سال ۲۰۰۴، با کانال بازی G4 ادغام شد و این اقدام در نهایت به انحلال برنامه‌های TechTV منجر گردید. این شبکه در اوج فعالیت شش سالۀ خود در ۷۰ کشور پخش شد، ۴۳ میلیون خانواده را مخاطب خود قرار داد و ماهانه ۱.۹ میلیون بازدیدکنندۀ اختصاصی از طریق وبسایت خود داشت. یک سال پس از انحلال این شبکه، در سال ۲۰۰۵ لاپورت و دیگر کارمندان، پادکست این هفته در تکنولوژی را راه می‌اندازند که علاوه بر فرمت صوتی، فرمت تصویری نیز دارد که هر دو در کانال یوتوب برنامه در دسترس هستند. قدمت این برنامه به ۱۸ سال می‌رسد.

قالب اجرایی این برنامه به این صورت است که لاپورت معمولاً برنامه را با بیان شمارۀ قسمت آن، عنوان، حامیان مالی و پخش آهنگ تم آغاز کرده و سپس اعضای اجرایی و مهمانان هفته را معرفی می‌کند. این افراد به‌صورت زنده یا از راه دور حضور دارند و به نوبت در مورد پروژه‌ها یا کارهای اخیر خود صحبت می‌کنند. بخش اصلی برنامه شامل یک بحث و مناظرۀ به‌صورت میزگرد است که به‌طور آزادانه با منتخبی از سرفصل‌های مهم فناوری هفته مرتبط است. برنامه به‌صورت بداهه و بدون متن از پیش تنظیم شده پیش می‌رود و در نتیجه مکالمات اغلب به شدت از موضوعات مرتبط با فناوری فاصله می‌گیرند. این باعث می‌شود که طول هر قسمت، گاهی اوقات به‌طور قابل توجهی، از قسمتی به قسمت دیگر متفاوت باشد؛ اگرچه اکثر قسمت‌ها تقریباً دو ساعت طول می‌کشند. هر قسمت معمولاً دارای سه یا چهار وقفۀ تبلیغاتی است.

علاوه بر این پادکست، برنامه‌های صوتی و تصویری مشابه دیگری نیز وجود دارند که شبیه به همین قالب عمل می‌کنند و مخاطبان خود را به همراه دارند. از دیگر پادکست‌های مرتبط با این حوزه می‌توان به The Vergecast، Big Technology Podcast، WSJ Tech News Briefing و Daily Tech News Show اشاره کرد.

شاید سابقۀ برنامه‌های حوزۀ تکنولوژی در ایران به دو دهه هم نرسد ولی با این حال در چند سال اخیر هم برنامه‌های تلویزیونی و هم یوتوبرهایی در این حوزه شروع به فعالیت کردند و مخاطبان قابل توجهی را نیز به خود جلب نموده‌اند:

۱. بی‌سیم

یکی از برنامه‌های مرتبط در این حوزه، برنامۀ «بی‌سیم» است که از شبکۀ نسیم صداوسیما پخش می‌شود. تمرکز این برنامه بر بررسی ترندهای شبکه‌های اجتماعی، معرفی ‌سایت و نرم‌افزار و همچنین ارائۀ اخبار و تازه‌های فناوری، بازی‌های ویدئویی و بردگیم‌ها است. علاوه بر این‌ها، در این برنامه گفت‌وگوهایی حول محور تکنولوژی با مهمانان دعوت شده صورت می‌گیرد.

۲. موبونیوز

موبونیوز، یک پایگاه رسانه‌ای اینترنتی در حوزۀ تکنولوژی به خصوص تلفن همراه، لپ‌تاپ و رایانه، ساعت هوشمند، تبلت و… است که توسط مهدی شجاری راه‌اندازی شده و یک کانال یوتوب اصلی، چند کانال فرعی و یک وبسایت را شامل می‌شود. شجاری در کانال یوتوب موبونیوز به نقد و بررسی جدیدترین محصولات الکترونیکی عرضه شده در بازار مثل گوشی‌های سامسونگ و اپل، اکوسیستم‌ها و… می‌پردازد و تمرکز بیشتر ویدیوهای او بر بررسی جدیدترین تلفن‌های همراه و آموزش ترفندهایی کاربردی در این باب است. او از این طریق به مخاطبان راهنمایی‌هایی برای خرید این کالاها ارائه می‌کند.

علاوه بر مهدی شجاری، یوتوبرهای دیگری نیز به همین سبک فعالیت می‌کنند و مخاطبان خود را به همراه دارند که از آن‌ها می‌توان به کانال‌های اهورا نیازی، زی‌زی سلیمی، صدرا مخملی، محمد شکوری، بینوشا و تکنوویژن اشاره کرد.

۳. دیجیاتو و زومیت

دیجیاتو، پایگاه رسانه‌ای اینترنتی دیگری است که بر ارائۀ اخبار تکنولوژی در قالب مقالات وبسایت تمرکز دارد؛ اما در کنار این، بخش ویدیویی آن نیز حائز اهمیت است. در این بخش، مجری برنامه به آنباکس و بررسی جدیدترین محصولات فناوری امروزی نظیر تلفن‌های همراه، دوربین‌های عکاسی و… می‌پردازد و به سبک یوتوبرهای این حوزه عمل می‌کند.

زومیت نیز پایگاه اینترنتی دیگری است که به همین سبک در ارائۀ اخبار فناوری و بررسی تحولات حوزۀ تکنولوژی فعالیت دارد. بخش ویدیویی زومیت نیز به آنباکس و نقد و بررسی محصولات می‌پردازد و راهنمایی‌هایی در این باب به مخاطبان می‌دهد.