در سالهای اخیر، پادکستها با محتوای جذاب و فرمت صوتی مناسب، مخاطبان را مجذوب خود کردهاند. از مصاحبههای تأملبرانگیز و داستانسرایی جذاب گرفته، تا بحثهای آموزشی و نمایشهای کمدی، پادکستها طیف گستردهای از امکانات سرگرمکننده را برای شنوندگان سراسر جهان ارائه میدهند. این مقاله به بررسی محبوبیت پادکستها در مقیاس جهانی میپردازد، برخی از تأثیرگذارترین و شناختهشدهترین تولیدات را معرفی میکند، درحالیکه به عرصۀ پررونق پادکست در ایران نیز نگاهی میاندازد.
نمای جهانی پادکست
ظهور پادکستها نحوۀ مصرف رسانهها را تغییر داده و جایگزینی برای قالبهای سنتی رادیو و تلویزیون است. با شتابگرفتن پادکستها، چندین برنامه به عنوان نقشآفرینان اصلی در صحنۀ جهانی پادکست ظاهر شدند. نمایشهایی مانند «The Joe Rogan Experience» با میزبانی جو روگان و «Serial» با تهیهکنندگی سارا کونیگ، میلیونها شنونده را در سراسر جهان مجذوب خود کردند؛ که در ادامۀ این مطلب کمی بیشتر به آنها خواهیم پرداخت. این پادکستها، در میان سایر موارد، استاندارد بالایی برای محتوا، جذب مهمانان و کیفیت مکالمات با مخاطبان مختلف تعیین میکنند.
رنسانس پادکست ایرانی
در ایران، رنسانس پادکست در حال وقوع است. ایرانیان، چه در داخل، و چه در خارج از کشور، از این رسانۀ در دسترس بهعنوان بستری برای بیان، آموزش و سرگرمی استقبال میکنند. نسل جدیدی از پادکسترهای ایرانی در حال ظهور هستند که منعکسکنندۀ ویترین روشنفکری و هنری کشور هستند. این پادکستها از موضوعات ادبی و هنری، تا موضوعات اجتماعی و داستانهای شخصی را پوشش میدهند و چشمانداز تازهای از جامعه و فرهنگ ایران ارائه میدهند.
در این بخش، به معرفی سه تا از پرمخاطبترین پادکستهای جهانی میپردازیم:
۱. The Joe Rogan Experience
یک پادکست بسیار محبوب و تأثیرگذار با بیش از یازده میلیون شنونده برای هر اپیزود در اسپاتیفای، که از سال ۲۰۰۹ شروع به فعالیت کرده و بهوسیلۀ جو روگان، فردی بااستعداد، میزبانی میشود. این مجموعه با ترکیبی جذاب از کمدی، مصاحبههای طولانی و بحثهای متفکرانه، طرفداران زیادی را به خود جلب کرده، جایگاه خود را تثبیت کرده و یکی از موفقترین پادکستهای جهان شناخته میشود.
چیزی که «تجربۀ جو روگان» را متمایز میکند، قالب منحصربهفرد آن و توانایی روگان برای تعامل با طیف متنوعی از مهمانان است. این برنامه طیف گستردهای از موضوعات از جمله علم، فناوری، سیاست، فلسفه و سرگرمی را پوشش میدهد. هر قسمت معمولاً چندین ساعت به طول میانجامد و امکان مکالمات عمیقی را فراهم میکند که تجربهای فراتر از گزش سطحی صداست.
سبک مصاحبۀ روگان به کنجکاوی خود معروف است. او فضایی ایجاد میکند که مهمانان در به اشتراک گذاشتن بینش، داستانهای شخصی و تخصص خود احساس راحتی کنند. این ویژگی، فهرست چشمگیری از مهمانان را به خود جذب کرده است؛ از جمله چهرههای قابلتوجهی در زمینههای مختلف مانند ایلان ماسک (Elon Musk)، نیل دگراس تایسون (Neil deGrasse Tyson)، برنی سندرز (Bernie Sanders)، رابرت داونی جونیور (.Robert Downey Jr) و بسیاری دیگر. این پادکست بستری برای متخصصان و علاقهمندان فراهم کرده تا دانش، تجربیات و دیدگاههای خود را به اشتراک بگذارند.
یکی از دلایل محبوبیت بسیار زیاد پادکست، جذابیت میزبانش است. ازآنجاکه روگان، پیشینهای بهعنوان یک استندآپ کمدین دارد، شوخطبعی و طنز را به نمایش القا و آن را بسیار سرگرمکننده میکند. بااینحال، او از بررسی موضوعات جدی و جنجالی که منجر به بحثهای بهیادماندنی و روشنگری میشود، ابایی ندارد. شنوندگان از توازن بین شوخیهای سبکسرانه و غواصی عمیق در مسائل پیچیده که تجربۀ شنیداری پویا و جذابی ایجاد میکند، قدردانی میکنند.
«تجربۀ جو روگان» بهدلیل نگرش باز و تمایل به کشف ایدههای نامتعارف نیز تحسین شده است. روگان مهمانان را تشویق میکند تا آزادانه افکار خود را بیان کنند؛ حتی اگر مضمون اصلی برنامه را به چالش بکشند. این ایده تابهحال گفتوگوهای مهمی در مورد تابوها، تئوریهای توطئه و دیدگاههای آلترناتیو را شکل داده است. با اینکه ممکن است تمامی بحثها با باورهای همه مطابقت نداشته باشد، این پادکست بستری فراهم میکند تا دیدگاههای مختلف شنیده و ارزیابی شوند.
بهعلاوه، تأثیر این پادکست فراتر از حوزۀ صوتی است و با کانال یوتوب خود که میلیونها دنبالکننده دارد، به یک تجربۀ بصری نیز تبدیل شده است. فرمت ویدیویی به بینندگان اجازه میدهد تا شاهد تعاملات بین روگان و مهمانانش باشند و تعامل و ارتباط کلی با محتوا را افزایش میدهد.
«تجربۀ جو روگان» بدون شک نقش بهسزایی در شکلدادن پادکستها داشته است. موفقیت آن، راه را برای دیگر برنامهها بر پایۀ مصاحبههای طولانیمدت هموار کرد و بر کل رسانه نیز تأثیر گذاشت. محبوبیت بسیار زیاد این پادکست، معاملات سودآوری را هم به خود جلب کرده است؛ از جمله توافقنامۀ مجوز انحصاری با اسپاتیفای در سال ۲۰۲۰، که دامنۀ اثرگذاری آن را گسترش میدهد.
در پایان، «تجربۀ جو روگان» یک پادکست قدرتمند است که طنز، گفتوگوهای صادقانه و کاوش فکری را ترکیب میکند. این برنامه با طیف گستردهای از موضوعات، ترکیب مهمانان متنوع و سبک منحصربهفرد مصاحبۀ روگان، همچنان میلیونها شنونده را در سراسر جهان مجذوب خود میکند. اگر دنبال سرگرمی، آموزش یا بحثهای فکری باشید، این پادکست تجربهای غنی و همهجانبه را ارائه میدهد.
۲. The Daily
یک پادکست خبری با تحسین گسترده است که شیوۀ تعامل مخاطبان با رویدادهای جاری را متحول کرده است. تهیهشده توسط نیویورکتایمز و با میزبانی مایکل باربارو (Michael Barbaro)، «دیلی» گزارش، تحلیل و داستانگویی عمیقی را دربارۀ مهمترین مسائل ارائه میدهد. «The Daily» در سال ۲۰۱۷ راهاندازی شد و بهدلیل قالب منحصربهفرد و برتریای که بهواسطۀ خاصیت روزنامهنگارانهاش دارد، بهسرعت محبوبیت یافت. هر قسمت بر یک خبر واحد متمرکز است و از طریق مصاحبه، تفسیر کارشناسان و گزارشهای دست اول، درک جامعی از موضوع به شنوندگان ارائه داده و طیف وسیعی از موضوعات از جمله سیاست، امور بینالملل، مسائل اجتماعی و گرایشهای فرهنگی را پوشش میدهد.
چیزی که «دیلی» را متمایز کرده، توانایی آن در انسانیکردن اخبار است. این پادکست از طریق روایتهای شخصی و مصاحبههای صمیمانه، داستانها را زنده کرده و تأثیر آن بر افراد و جوامع را برجسته میکند. شنوندگان نهتنها از حقایق مطلع میشوند، بلکه عمیقاً با افراد تأثیرپذیرفته از این رویدادها ارتباط برقرار کرده و همذاتپنداری میکنند.
یکی از نقاط قوت این برنامه، تعهد آن به روزنامهنگاری دقیق است. برای اطمینان از دقت و صحت اطلاعات، تهیهکنندگان و خبرنگاران نیویورکتایمز تحقیقات گستردهای انجام میدهند و حقایق را بررسی میکنند و با اشتراکگذاری دیدگاههای متعدد، به شنوندگان اجازه میدهند تا نظرات خود را بر اساس تحلیلهای آگاهانه شکل دهند.
این پادکست به برخی از مهمترین رویدادها و مسائل زمان ما پرداخته است. پادکست به پیچیدگیها و پیامدهای داستانهایی از رسوایی سیاسی گرفته تا بحرانهای بشردوستانه میپردازد. این فراتر از بررسی عادی سرتیتر مسائل است و به شنوندگان فرصتی میدهد تا عوامل اساسی و زمینۀ گستردهتر پیرامون هر موضوع را درک کنند.
مجری برنامه، مایکل باربارو، بدون شک نقش مهمی در موفقیت پادکست ایفا میکند. مهارتهای مصاحبه و رفتار جذاب او، موضوعات پیچیده را برای طیف وسیعی از شنوندگان قابلدسترس و ساده میکند. او سؤالات متفکرانهای میپرسد و مکالمه را بهگونهای هدایت میکند که از مهمانان، خواه تحلیلگران متخصص و خواه روزنامهنگاران یا شاهدان دست اول، بینشهای معناداری به دست آورد.
۳. Serial
یک پادکست روزنامهنگاری تحقیقی تحسینبرانگیز است که دنیای پادکست را ارتقا داد. این برنامه بهدست سارا کونیگ (Sarah Koenig) ساخته شده و بهوسیلۀ This American Life و WBEZ Chicago تهیه شده است. «سریال» قالب روایی پیشگامانهای را معرفی کرد، مخاطبان را مجذوب خود کرد و علاقۀ دوبارهای به داستانهای جنایات واقعی برانگیخت.
فصل اول «سریال» که در سال ۲۰۱۴ پخش شد، به یک پدیدۀ فرهنگی تبدیل شد. داستان قتل ههمین لی، دانش آموز دبیرستانی از بالتیمور، و محکومیت متعاقب دوستپسر سابقش، عدنان سید، در این فصل معرفی شد و سپس در طول ۱۲ قسمت، مجری برنامه، سارا کونیگ، بهطور دقیق پرونده را بررسی کرد، شواهد را از زیر ذرهبین گذراند، با شاهدان مصاحبه، و سؤالاتی را در مورد صحت محاکمه و گناه سید، مطرح کرد.
چیزی که «سریال» را بسیار جذاب میکند، توجه دقیق آن به جزئیات و داستانسرایی همهجانبۀ آن است. روایت کونیگ شنوندگان را به پیچیدگیهای پرونده میکشاند و اطلاعات جدیدی را فاش و بینشهایی را دربارۀ زندگی افراد درگیر، ارائه میکند. پادکست مانند یک داستان پر رمز و راز تعلیقی آشکار میشود و هر قسمت، مخاطب را مشتاق قسمت بعدی نگه میدارد.
یکی از دلایل موفقیت چشمگیر این برنامه، توانایی آن در ملموسکردن شخصیتهای محوری داستان است. کونیگ بهطرز ماهرانهای، پیچیدگی شخصیتهایی از جمله ههمین لی، عدنان سید و دیگر شخصیتهای کلیدی زندگیشان را در اپیزودهای مرتبط، به تصویر میکشد. «سریال» با ارائۀ دیدگاهها، احساسات و آسیبپذیریهای کاراکترها، از بازخوانی سادۀ وقایع فراتر رفته و عناصر انسانی پرونده را روشن میکند.
یکی دیگر از جنبههای مهم مجموعه، تعهدش به تحقیقات کامل و گزارشهای دقیق است. کونیگ و تیمش ساعتهای بیشماری را صرف بررسی جزئیات پرونده، انجام مصاحبه، مشاوره با کارشناسان و بررسی سوابق دادگاه میکنند. این تعهد به یکپارچگی، مورد توجه روزنامهنگارانی قرار گرفته است که میان شنوندگان هستند و از عمق و ظرافت ارائۀ داستان استقبال میکنند.
موفقیت «سریال» فراتر از روایت جذاب آن است. این پادکست، گفتوگو و بحثهایی را در میان شنوندگان ایجاد کرد تا تئوریها و نظرات خود را در مورد پروندهها شکل بدهند. تأثیر این نمایش بهقدری قابلتوجه است که منجر به بررسی مجدد محکومیت عدنان سید و مراحل قانونی بعدی شد. همچنین بر ژانر جنایی سینما و تلویزیون تأثیر گذاشت و موجی از پادکستها را الهام بخشید که رویکرد داستانگویی مشابهی را پیش گرفتند.
پس از موفقیت چشمگیر فصل اول، «سریال» فصلهای بعدی را تولید کرد؛ که هر کدام بر داستان جنایت واقعی متفاوتی تمرکز داشت. این موارد شامل تحقیقات در مورد ناپدیدشدن بوو برگدال، یک سرباز آمریکایی اسیرشده توسط طالبان، و سیستم قضایی جنایی در کلیولند، اوهایو بود. باوجوداینکه فصلهای بعدی به همان سطح از تحسین گستردۀ فصل اول دست نیافتند، همچنان به نمایش پادکست «سریال» و تعهد آن به روزنامهنگاری تحقیقی و داستانگویی قدرتمند ادامه دادند.
در پایان، «سریال» با سبک داستانی جذاب و روزنامهنگاری تحقیقی دقیق خود، چشمانداز پادکست را متحول کرد؛ بهویژه فصل اول که مخاطبان سراسر جهان را مجذوب خود کرد و آنها را در داستان پیچیده و قابلتأمل قتل ههمین لی غرق کرد. مجموعه با تحقیقات مفصل خود، نمایش واقعگرایانه از چهرههای کلیدی و تعهد به صداقت روزنامهنگاری، استاندارد جدیدی برای پادکستهای جنایات واقعی ایجاد کرد. هنوز هم میتوان تأثیر آن را نهتنها در محبوبیت ژانر «جنایت واقعی»، بلکه در نحوۀ برخورد پادکستها با داستانگویی و تعامل با مخاطبان احساس کرد.
حال به معرفی سه پادکست مهم و پرمخاطب ایرانی میپردازیم:
۱. پادکست «Bplus»
«بیپلاس»، دریچهای برای گفتوگوهای فکری به زبان فارسی
معرفی: در فضای وسیع پادکستها، بیپلاس مشتقشده از پادکست «چنل بی»، بهعنوان یک پادکست فارسی برجسته جای خود را میان مخاطبین فارسیزبان باز کرده است. از سال ۱۳۹۷ تاکنون، بیپلاس توجه و تحسین شنوندگان ایرانی را، چه در داخل و چه خارج از آن، به خود جلب کرده است.
میزبان و قالب: این پادکست توسط تیمی از افراد آگاه همچون علی بندری، امید صدیقفر، فاطمه فخاریان و عباس سیدین اداره میشود که دیدگاهها و تخصص منحصربهفرد خود را برای هرچه بهترشدن کیفیت این پادکست به کار گرفتهاند. محور هر قسمت، ارائۀ خلاصهای از یک کتاب است و میزبان برنامه، علی بندری، با انتخاب یک کتاب غیرداستانی، در موضوعات مرتبط با آن کاوش میکند. قالب بیپلاس امکان بررسی عمیق موضوعات را فراهم میکند.
تولید جذاب و حرفهای: جدا از محتوای گیرا، بیپلاس استاندارد بالایی در تولید را حفظ کرده است. کیفیت صدای پادکست واضح و شفاف است و تجربۀ شنیداری لذتبخشی را برای مخاطبان تضمین میکند. میزبان ارائهای حرفهای دارد و درعینحال، شنونده را به وجد میآورد. اپیزودها ریتم خوبی دارند و امکان انتقال مطالب و حفظ مشارکت شنوندگان را فراهم میکنند.
تأثیر و تعامل با مخاطب: بیپلاس صرفاً یک تأثیر لحظهای و گذرا بر مخاطب نمیگذارد؛ این پادکست طرفداران اختصاصی پیدا کرده و بسیاری از شنوندگان، مشتاقانه منتظر قسمتهای جدید هستند. ماهیت جذاب محتوا و توانایی میزبان در ارتباط با مخاطبان به محبوبیت پادکست کمک کرده است . علاوهبراین، بیپلاس با حضور فعال آنلاین، از شنوندگان دعوت میکند تا در بحثها شرکت کنند، بازخورد دهند و ایدههای مرتبط با موضوعات پادکست را به اشتراک بگذارند. با این رویه، حسی دوستانه را تقویت کرده و ارتباط عمیقتری بین پادکست و مخاطبان آن ایجاد میکند.
«Bplus» شاهدی است بر قدرت پادکستها در الهامبخشیدن و آموزش. این پادکست با تعهد به تولیدات باکیفیت، به یک پادکست فارسی محوری تبدیل شده است و مخاطبانی را که بهدنبال گشتوگذار در کتابهای غیرداستانی هستند، اما وقت و یا حوصلۀ کافی برای این کار ندارند را بهصورت فزایندهای به خود جذب میکند. بیپلاس در ادامۀ تکامل خود، سراغ راهاندازی کانال یوتوب رفت و در آنجا، مطالب مرتبط با کتابهای معرفیشده در پادکست را منتشر میکند.
۲. رادیو راه با مجتبی شکوری
رادیو راه کنج آرامی از دنیاست برای خواندن، فکرکردن و جستجوی راهی برای بهترزیستن. این توصیفی است که آفرینندگان این مجموعه از آن دارند.
معرفی: اگر از علاقهمندان پروپاقرص پادکست باشید، قطعاً اسم این پادکست را بارها شنیدهاید. رادیو راه را میتوان یکی از پادکستهای خوب فارسیزبان به شمار آورد. این پادکست فعالیت خود را از مهر ۱۳۹۹ در ایران آغاز کرده، تاکنون ۱۲۰ اپیزود منتشر کرده و بیش از ۱ میلیون دنبالکننده در کستباکس (Castbox) دارد.
میزبان و قالب: میزبانی این پادکست محبوب را مجتبی شکوری، دانشآموختۀ مهندسی مکانیک از دانشگاه شریف و دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران، معلم و یک کتابباز واقعی بر عهده دارد. او متولد ۱۳۶۶ است و با حرفهایی که از دل کتابها بیرون میآید، همه را در درجۀ اول دعوت به تفکر، و در درجۀ دوم تشویق به مطالعۀ کتاب میکند. در حال حاضر، او علاوه بر معلمی در مدرسه، بهعنوان سخنران در سازمانها فعالیت میکند. شکوری کارشناسی است که با حضور پیاپی در برنامۀ «کتابباز» با اجرای سروش صحت به شهرت رسید. در این برنامه، او با بیانی ساده و سلیس، کتابهای مؤثری در حوزۀ توسعۀ فردی معرفی میکرد و خلاصهای از آنها را در طول برنامه توضیح میداد. این روند، حالا به شکل کاملتر در قالب یک پادکست فارسی به نام رادیو راه در حال ادامه است و در این پادکست هم از کتابها و موضوعاتی حرف میزند که هر کدام از ما در طول زندگی با آن مواجه میشویم.
موضوعات تحت پوشش: تم این پادکست رشد و توسعۀ فردی است. موضوعاتی که در آن مطرح میشوند، مانند عشق، مرگ، نبوغ، رضایت درونی، جنگ و مسیر زندگی، همگی با هدف درک و شناخت بهتر خودمان و جهانی است که در آن زندگی میکنیم.
از ویژگیهای رادیو راه این است که هر اپیزود قابلدانلود است. اجرای پادکست بهوسیلۀ خود آقای شکوری و بهصورت انفرادی انجام میشود. کارگردانی صوتی توسط محسن رحمانی انجام شده و استاندارد خوبی برای گرافیک و صدا در آن لحاظ شده است. اگر بهدنبال تجربۀ آرامش و پذیرش بیشتر در زندگی هستید، دکتر شکوری در رادیو راه کمکتان خواهد کرد.
۳. پادکست جافکری
معرفی: منظور از جافکری همان دست ما است، زمانی که زیر چانۀ خود قرار میدهیم و ذهن را برای فکرکردن مهیا میکنیم. جافکری از بهترین پادکستهای فارسی در حوزۀ توسعۀ فردی است که از شهریور ۱۳۹۹ شروع به فعالیت کرده و تاکنون بیش از ۱۰۰ اپیزود منتشر کرده است و حدود ۷۰۰ هزار نفر دنبال کننده در کستباکس دارد. در هر فصل از این پادکست، یک مهمان متخصص، با میزبان پادکست به گفتوگو مینشیند.
میزبان و قالب: امیرعلی ق متولد سال ۱۳۷۰ یکی از اینفلوئنسرهایی است که از طریق اینستاگرام به شهرت رسیده و در این شبکۀ اجتماعی چندصدهزار نفر فالوئر دارد. میزبان این پادکست، هدف خود از خلق این مجموعه را میل به اشتراکگذاری آموختهها و شنیدههایش عنوان میکند. این آموزهها از ارتباط با اشخاص مختلف در طول زندگی به دست آمده و او پلتفرم پادکست را روشی مناسب یافته تا بهعنوان پلی میان مخاطبان و این افراد اثرگذار عمل کند.
موضوعات تحت پوشش: پادکست جافکری یکی از پادکستهایی است که بهراحتی میتواند روانشناسان و علاقهمندان به روانشناسی را جذب خود کند. جافکری فصلهای بسیاری دارد و هر فصل، شامل موضوعات خاص خود است. برای مثال، در فصل برنامهریزی، به آموزش برنامهریزی و مزایای برنامهمندبودن پرداخته شده است. در اپیزود دوم این فصل با عنوان «انجامش بده»، امیرعلی با دایی خود، دکتر سید محمود تارا، مکالمهای شکل میدهد تا شنوندگان با تجارب حرفهای او حول برنامهریزی آشنا شوند. دکتر تارا پزشکی است که در کنار حرفۀ خود، به فعالیتهای دیگری همچون آشپزی، خلبانی و نقاشی نیز میپردازد. این مجموعه برای بهبود شرایط جسمی و روانی افراد، بسیار کمککننده است. پادکست جافکری به شما کمک میکند تا از زاویۀ دیگری به مسائل مختلف نگاه کنید و این دید باعث میشود تا حال بهتری داشته باشید و خودتان را بیشتر دوست بدارید.
جمعبندی:
پادکستها به یک پدیدۀ جهانی تبدیل شدهاند که بستری برای صداهای متنوع و تقویت گفتوگوهای فکری فراهم میکنند. از صحنۀ بین المللی تا صحنۀ پررونق پادکست در ایران، پادکستها همچنان با محتوای جذاب و قالب در دسترس، مخاطبان را مجذوب خود میکنند. واضح است که پادکستها شیوۀ مصرف رسانهها را متحول کردهاند و با تداوم این انقلاب صوتی، دنیایی از دانش و سرگرمی را در اختیار ما قرار میدهند.