اگر قرار بر این باشد که تأثیرگذارترین رسانه‌های قرن گذشته و حال حاضر، فهرست شوند، بی‌شک تلویزیون در میان ده رتبۀ نخست این فهرست خواهد بود. تلویزیون، از بدو وجود تا به امروز در میان رسانه‌ها و مردم جوامع مختلف دارای جایگاه بسیار مهمی بوده و با گسترش اینترنت در دنیای امروز و راه‌اندازی شدن سرویس‌های پخش اینترنتی نیز همانند گذشته با برنامه‌های گوناگونی نظیر اخبار، فیلم و سریال، برنامه‌های گفت‌وگومحور، مسابقه و غیره در آگاهی‌رسانی و پر کردن اوقات فراغت افراد تأثیر به سزایی داشته است.

 این آگاهی‌رسانی و سرگرم‌سازی تاکنون به نحوه‌های گوناگونی انجام شده است؛ گاه در قالب یک مسابقه اجرا می‌شود، گاه به شکل یک برنامۀ واقع‌نما (Reality Show) به روی آنتن می‌رود و گاه با اجرای کمدین‌های معروف همراه است. اما زمانی که این سه شیوه، در یک برنامه جمع شوند، می‌توان گفت تأثیرش به مراتب بیشتر است و احتمالاً با استقبال عمومی گسترده‌ای نیز مواجه می‌شود. «LOL» همان قالب تلفیقی این سه شیوه است.

«LOL» یک ژانر کمدی بین‌المللی‌ست که قالب اولیۀ آن از برنامۀ تلویزیونی دیگری به نام «برادر بزرگ» (Big Brother) وام گرفته شده است؛ به این صورت که در سال ۲۰۱۶، هیتوشی ماتسوموتو (Hitoshi Matsumoto)، کمدین ژاپنی، با الهام گرفتن از آن، برنامه‌ای تلویزیونی به نام «داکیومنتال» (Documental) را با تلفیق ایدۀ منحصر به فرد خود طراحی می‌کند و پس از موفقیت برنامۀ ماتسوموتو و برنامه‌های مشابه آن، این قالب جدید تبدیل به یک ژانر در عرصۀ برنامه‌سازی می‌شود.

الگوی LOL: برادر بزرگ

«برادر بزرگ» یک مجموعۀ برنامۀ تلویزیونی واقع‌نماست (Reality Show)، که برای نخستین بار در سال ۱۹۹۹ در کشور هلند به روی آنتن رفت. برنامۀ واقع‌نما، ژانری از برنامه‌های تلویزیونی است که فیلمنامۀ دقیق از پیش نوشته شده ندارد و ظاهراً موقعیت‌های واقعی را ثبت می‌کند. در این نوع برنامه‌ها، اغلب افراد ناآشنا به جای بازیگران حرفه‌ای بازی می‌کنند. در این برنامه، شرکت‌کنندگان با عنوان «هم‌خانه» (Housemates یا HouseGuests) که معمولاً تعداد آن‌ها کم‌تر از ۱۵ نفر است، در خانۀ «برادر بزرگ» به مدت حدود سه ماه زندگی می‌کنند. هم‌خانه‌ها به دنیای بیرون دسترسی نداشته و در تمام مدت توسط دوربین‌های مداربسته، تمامی حرکات آن‌ها ضبط و بیشتر اوقات به صورت زنده از طریق کانال‌های تلویزیونی پخش می‌شود. هر هفته شخص «برادر بزرگ» تعدادی از شرکت‌کنندگان را فرا می‌خواند تا از بین سایر اعضا چند نفر را برای کاندیدای حذف شدن معرفی کنند. اخراج نهایی توسط رأی بینندگان برنامه از بین این کاندیداها صورت می‌گیرد. هدف شرکت‌کنندگان اخراج نشدن از برنامه تا انتهای آن است و آخرین بازمانده، به عنوان برندۀ این بازی، جایزه‌ای نقدی دریافت خواهد کرد.

ماتسوموتو، ایدۀ قرارگیری عده‌ای در یک محیط بسته، ضبط تمامی حرکات آن‌ها، عدم دسترسی به دنیای بیرون و سپس اخراج شدن یک به یک افراد را از این برنامه قرض گرفت و آن را با ایدۀ خاص خود تلفیق کرد و نخستین برنامه در قالب LOL را تولید نمود.

ساختار کلی برنامه

نتیجۀ حاصل شده از طراحی ماتسوموتو (و دیگر برنامه‌های مشابه) برنامه‌ای شد که در آن، هدف اصلی شرکت‌کنندگان، «مقاومت کردن در برابر خندیدن» بود؛ به این شکل که:

۱. ده کمدین برای چند ساعت (معمولاً شش) در یک استودیو به شکل اتاق نشیمن قرار می‌گیرند و تمامی حرکات و اعمال آن‌ها به همان شیوۀ برنامۀ «برادر بزرگ» ضبط می‌شود اما آن‌ها باید در این مدت، سعی کنند به هر طریقی رقیب خود را بخندانند؛ جوک بگویند، رقیب را گیج کنند یا از وسایل مختلف بهره بگیرند. این وسایل یا می‌تواند از بیرون از بازی آورده شده باشد یا از درون اتاقی در همان محل که عمدتاً به نام «اتاق رختکن» (Locker Room) شناخته می‌شود، قرض گرفته شود. در این حین، خود شرکت‌کنندگان نیز نباید هیچ واکنشی به تلاش متقابل رقیبان خود نشان دهند؛ هر گونه خنده و لبخندی با اخطار مواجه خواهد شد.

۲. در طول این مدت، مجری برنامه در اتاقی جداگانه به نام «اتاق کنترل» (Control Room) قرار دارد و اعمال شرکت‌کنندگان را از طریق تعداد زیادی نمایشگر در این اتاق مشاهده می‌کند و البته به این اعمال واکنش نشان می‌دهد که این نیز جزئی از اهداف سرگرم‌سازی مخاطب در این قالب برنامۀ تلویزیونی است.

۳. در خندۀ اول هر شرکت‌کننده، به او اخطار داده می‌شود؛ بدین گونه که به سایر شرکت‌کنندگان در اتاق به شیوه‌ای، مثلاً با چراغ قرمز و صدا، اعلانی داده می‌شود که معنایش خندۀ فردی از شرکت‌کنندگان است و سپس با ورود مجری به اتاق و بازبینی صحنۀ خندۀ کمدین خاطی از تلویزیون درون اتاق، به او کارت زرد نشان داده می‌شود. با خنده دوم هر شرکت‌کننده، با نشان دادن کارت قرمز، او از بازی حذف می‌شود و به همراه مجری به اتاق کنترل می‌رود و همراه با او، به بازی دیگر شرکت‌کنندگان واکنش نشان می‌دهد.

۴. با این حال شرکت‌کنندگان حذف شده در ادامه ممکن است به عنوان یک رقیب خارجی دوباره به شرکت‌کنندگان درون بازی بپیوندند و تلاش کنند دوباره آن‌ها را بخندانند.

۵. در طول برنامه ممکن است به تخلفات بزرگ نیز کارت زرد یا قرمز داده شود. اگر کمدین‌ها به اندازۀ کافی فعال نباشند ممکن است اخطار گرفته یا حذف شوند.

۶. تنها راه ارتباط با خارج نیز تلفنی است که توسط مجری برنامه کنترل می‌شود.

۷. آخرین بازیکن باقی‌مانده برنده می‌شود و جایزه‌ای نقدی دریافت خواهد کرد که می‌تواند به طور کامل یا بخشی از آن را به امور خیریه اهدا کند.

۸. در نسخه‌هایی از این برنامه مثل نسخۀ ایرانی و مکزیکی، هر شرکت‌کننده فرصتی تحت عنوان‌هایی مثل «جوکرتایم» (در نسخۀ ایرانی) یا «کارت جوکر» (Joker Card) (در نسخۀ مکزیکی و غیره) خواهد داشت که پس از اعلام استفاده از این فرصت، تمامی شرکت‌کنندگان دیگر می‌بایست فقط به او توجه کرده و در انجام چالش‌های او همراهی کنند. این فرصت نیز بر جذابیت برنامه می‌افزاید و باعث خندۀ بیشتر مخاطب از طریق تماشای واکنش و مقاومت بیش از پیش شرکت‌کنندگان در برابر خندیدن می‌شود.

در باب گسترش LOL

پس از آن که برنامۀ «داکیومنتال» ماتسوموتو، بر روی پلتفرم «آمازون پرایم» (Amazon Prime) قرار گرفت، با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد و این پلتفرم گسترش این قالب برنامه در کشورهای مختلف را آغاز کرد. از آن‌جا که از همان ابتدا کلیۀ حقوق مادی و معنوی برنامۀ «داکیومنتال» متعلق به «آمازون پرایم» بود، این شرکت، عنوان «LOL» با سرواژه‌های عبارت Last One Laughing (آخرین نفری که می‌خندد) را برای این قالب برنامۀ تلویزیونی انتخاب نمود. دلیل این انتخاب، آشناپنداری مخاطبان کشورهای غربی با تکه‌کلام ‌LOL است که در زبان عامیانۀ فضای مجازی و پیامک‌ها رواج دارد و مخفف Laugh Out Loud به معنای «با صدای بلند خندیدن» است. تاریخچۀ این سری برنامه‌ها بدین‌گونه است:

۱. نسخۀ اصلی برنامه که ژاپنی‌ست، با عنوان «هیتوشی ماتسوموتو تقدیم می‌کند: داکیومنتال» (HITOSHI MATSUMOTO Presents Documental) در سال ۲۰۱۶ از سرویس پخش «آمازون پرایم» آغاز به پخش کرد و تاکنون در ده فصل پنج قسمته منتشر شده است.

 

۲. نخستین نسخۀ بین‌المللی این برنامه در سال ۲۰۱۸ با عنوان LOL: Last One Laughing از سوی کشور مکزیک ساخته شد. میزبان این برنامه، اوخنیو دربس (Eugenio Derbez)، بازیگر و کمدین مکزیکی، بود و در پنج فصل شش قسمته از پلتفرم «آمازون پرایم» پخش شد. تولید این برنامه تا سال ۲۰۲۲ ادامه یافت اما به دلیل بازخوردهای منفی زیاد از سوی مخاطبان به دلیل «بی‌مزه و مصنوعی بودن» فضای برنامه، تولید آن متوقف شد.

 

۳. پس از نسخۀ مکزیکی این قالب برنامه، نسخۀ استرالیایی آن در سال ۲۰۲۰ با عنوان LOL: Australia ساخته شد. میزبان این نسخه، ربل ویلسون (Rebel Wilson)، بازیگر استرالیایی است و از این برنامه تاکنون فقط یک فصل شش قسمته در سال ۲۰۲۰ تولید شده که آن هم از طریق «آمازون پرایم» پخش گردید. این برنامه نیز همانند نسخۀ مکزیکی، بازخوردهای چندان مثبتی کسب نکرد و غالباً به «بی‌مزه و رومخ بودن» متهم شد.

 

۴. پس از دو نسخۀ مکزیکی و استرالیایی، این بار نوبت به کشور ایتالیا رسید و نسخۀ خود را در آوریل سال ۲۰۲۱ با عنوان LOL – Chi ride è fuori منتشر کرد. تاکنون از این نسخه، دو فصل شش قسمته منتشر شده که هر فصل دو میزبان داشته است؛ «فِدِز» (Fedez)، خوانندۀ ایتالیایی، میزبان مشترک هر دو فصل بوده، «مارا مایونچی» (Mara Maionchi) و «فرانک ماتانو» (Frank Matano)، دو چهرۀ مشهور تلویزیون ایتالیا، به ترتیب در فصل اول و فصل دوم این برنامه به مجری‌گری پرداخته‌اند. ماتانو در فصل اول جزو شرکت‌کنندگان مسابقه نیز بوده است. این نسخه از این برنامه، بر خلاف دو نسخۀ قبلی عموماً با نقدها و نظرات مثبتی همراه شده و توانسته رضایت مخاطبانش را به خود جلب کند.

 

۵. چند روز پس از آغاز پخش نسخۀ ایتالیایی، نسخۀ آلمانی این برنامه با همان عنوان LOL: Last One Laughing منتشر شد. میزبان این برنامه، میشائیل هربیگ (Michael “Bully” Herbig)، بازیگر، کارگردان، تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس آلمانی است و تاکنون سه فصل شش قسمته از آن منتشر گردیده است. این نسخه از این برنامه نیز همانند نسخۀ ایتالیایی، با نظرات مثبت و استقبال عمده‌ای روبه‌رو شده است.

 

۶. در ۲۳اُم همان ماه آوریل سال ۲۰۲۱، پخش نسخۀ فرانسوی این سری برنامه با عنوان LOL: Qui rit, sort! آغاز شد. از این نسخه نیز تاکنون دو فصل شش قسمته منتشر شده است.

 

۷. با اختلاف چهار روز از پخش نسخۀ فرانسوی، نسخه‌های هندوستانی این برنامه پخش شدند. نخستین نسخه به زبان تامیل (از زبان‌های کشور هندوستان) تحت عنوان LOL: Enga Siri Paapom به میزبانی ویوِک (Vivek) و شیوا (Shiva)، کمدین‌های تامیل‌زیان هندوستانی، آغاز به پخش گردید. دو روز پس از آن، نسخۀ هندی‌زبان برنامه تحت نام LOL: Hasse Toh Phasse با مجری‌گری بومان ایرانی (Boman Irani) و آرشاد وارسی (Arshad Warsi)، از بازیگران هندی، منتشر شد. از هر دو نسخه تاکنون یک فصل شش قسمته تولید شده و هر دو عمدتاً با نظرات منفی مخاطبان همراه شده‌اند.

 

۸. در ماه می سال ۲۰۲۱، فصل اول نسخۀ اسپانیایی برنامه، با نام LOL: Si te ríes, pierdes به میزبانی سانتیاگو سگورا (Santiago Segura)، بازیگر اسپانیایی، آغاز به پخش کرد. فصل دوم این برنامه نیز در سال بعد، با مجری‌گری سیلویا آبریل (Silvia Abril) و کارولینا ایگلسیاس (Carolina Iglesias)، کمدین‌های اسپانیایی، منتشر شد. هر دو فصل شش قسمت بوده و نظرات مثبت مخاطبان، نشان از رضایت آن‌ها از این برنامه دارد.

 

۹. پس از پخش چندین نسخه از این سری برنامه، در ماه نوامبر سال ۲۰۲۱ (آذرماه ۱۴۰۰) پخش نسخۀ ایرانی آن با نام جوکر به کارگردانی احسان علیخانی و حامد میرفتاحی و مجری‌گری سیامک انصاری از سرویس پخش فیلیمو آغاز شد. این برنامه، نخستین نسخه از این سری برنامه بوده که «لایسنس قانونی» (حق تولید و پخش) از سرویس «آمازون پرایم» نداشته و برخلاف بقیۀ نسخه‌های پیشین، از شبکه‌ای غیر از آن منتشر شده است. از این برنامه، هفت فصل ساخته شده که پنج فصل نخست آن چهار قسمت و دو فصل آخر آن پنج قسمت داشته است و بنا بر گفتۀ سازندگان برنامه، تولید آن به پایان رسیده است. هم‌چنین این برنامه همانند نسخۀ اصلی ژاپنی آن، شرکت‌کنندۀ زن نداشت. این برنامه نیز همانند نسخه‌های ایتالیایی و آلمانی، با استقبال گستردۀ مخاطبان همراه شد.

 

۱۰. در دسامبر سال ۲۰۲۱، نسخۀ برزیلی این برنامه با عنوان LOL: Se Rir, Já Era منتشر شد. میزبانان این برنامه، تام کایوالکانت (Tom Cavalcante) و کلاریس فالکائو (Clarice Falcão)، کمدین‌های برزیلی بودند که تاکنون در دو فصل شش قسمته پخش گردیده است. فصل اول این برنامه، به دلیل شرایط کرونایی تماماً در کشور اروگوئه ضبط شده است.

 

۱۱. نسخۀ کانادایی این برنامه، در ابتدای ماه مارس سال ۲۰۲۲، به میزبانی جی باروشل (Jay Baruchel)، کمدین کانادایی با همان نام LOL: Last One Laughing پخش شد. این نسخه به زبان انگلیسی بوده و پس از پخس این سری، سرویس پخش «آمازون پرایم» از انتشار نسخۀ فرانسوی این برنامه برای مخاطبان فرانسوی‌زبان ایالت کبک (Quebec) کانادا خبر داد. این برنامه نیز با نظرات مثبت مخاطبین همراه شد و تاکنون از آن، یک فصل شش قسمته منتشر شده است.

 

۱۲. دومین نسخۀ بدون حق تولید و پخش از شرکت آمازون، متعلق به کشور آلبانی است. یک هفته پس از پخش نسخۀ کانادایی LOL، نسخۀ آلبانیایی این برنامه با نام Qesh Mirë… Kush Qesh i Fundit از شبکۀ Top Channel، شبکۀ ملی تلویزیون آلبانی، آغاز به پخش گردید و نسبت به نسخه‌های اصلی تفاوت‌هایی داشت؛ از جمله این که به جای شش ساعت، شرکت‌کنندگان می‌بایست چهارده ساعت بازی می‌کردند و پس از هفت ساعت اول، یکی از شرکت‌کنندگان حذف شده امکان بازگشت دوباره به بازی را می‌داشت. از این برنامه، تاکنون یک فصل هشت قسمته تولید شده است.

چرا LOL می‌تواند جذاب باشد؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، هدف از LOL، تماشای مقاومت بازیگران در برابر خندیدن است. این بدین معناست که بیننده بیشتر از آن که بخواهد با جوک گفتن یا اعمال مضحک بازیگران بخندد، از دیدن واکنش دیگر شرکت‌کنندگان نسبت به بازیگری که در حال تلاش برای خنداندن است، لذت می‌برد؛ بنابراین می‌توان گفت جذابیت این برنامه بر «واکنش» (Reaction) استوار است.

«تماشای واکنش» پدیدۀ نسبتاً جدیدی‌ست که می‌توان گفت با گسترش اینترنت و فضای مجازی در دهۀ گذشته، توجه بسیاری از برنامه‌سازان و هنرمندان را به خود جلب کرده است و می‌توان انتظار داشت که در آینده شاهد برنامه‌ها و آثار بیشتری بر محور این موضوع باشیم. در مطالب آینده، این پدیده را دقیق و موشکافانه‌تر مورد بررسی قرار خواهیم داد.